เมื่อปีระกา ร.ศ. 116 (พ.ศ. 2420) ก่อนที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5จะเสด็จประภาสยุโรปครั้งแรกพระองค์พระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเหรียญราชรุจิขึ้น สำหรับพระราชทานแก่ผู้มีความชอบในพระองค์รองจากเหรียญรัตนาภรณ์ ซึ่งเหรียญรัตนาภรณ์นั้นเป็นเหรียญพระราชทานในราชการส่วนพระองค์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสร้างถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4แล้วทรงสร้างของพระองค์เองขึ้นมา ตั้งแต่นั้นมาก็มีการสร้างขึ้นในทุกรัชกาล ซึ่งทั้งแพรแถบและเหรียญผิดแปลกกันทุกรัชกาล เหรียญรัตนาภรณ์มี 5ขั้น ตัวเหรียญมีอักษรพระบรมนามาภิไธยย่อ ถ้าเป็นเหรียญชั้นที่ 1จะประดับเพชรล้วน
สำรับเหรียญราชรุจินี้ เป็นเหรียญราชอิสริยาภรณ์ สำหรับพระราชทานเป็นบำเหน็จในองค์พระมหากษัตริย์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาขึ้นสำหรับพระราชทานแก่ข้าราชการในพระราชสำนัก นายทหารรักษาพระองค์ และผู้มีความรับผิดชอบในพระราชสำนัก ทั้งสำหรับพระราชทานแก่ข้าราชการในพระราชสำนักแห่งพระเจ้าแผ่นดินต่างประเทศชั้นมหาดเล็กรับใช้
ครั้นถึงรัชสมับของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ทรงสถาปนาเหรียญราชรุจิขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2454 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ทรงสถาปนาเหรียญนี้ขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2470 ส่วนในสมัยพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล มิได้มีการสร้างเหรียญราชรุจิแต่อย่างใด จนกระทั้งปี พ.ศ. 2502 ในสมัยของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชได้มีการสถาปนาเหรียญราชรุจิขึ้นอีกครั้ง